.png)
Duik in de wereld van bewust eten en ontdek waarom diëten vaak meer stress dan succes opleveren. In deze diepgaande blog ontrafelen we de psychologische effecten van voedselbeperkingen en leggen we uit waarom loslaten soms de sleutel is tot een gezondere relatie met voeding. Van de valkuilen van 'nu-of-nooit' eten tot het belang van het begrijpen van je eigen eetgewoontes, Sanical Health leidt je door de reis van voedselstress naar opmerkzaam eten. Ontdek hoe je een evenwicht kunt vinden tussen gezonde gewoontes en genieten van wat je eet, zonder te vervallen in de vicieuze cirkel van diëten.
In recente jaren zijn termen als 'mindful eten' en 'intuïtief eten' steeds vaker te zien op sociale media en in de pers. Dit komt voort uit de terugslag tegen de dieet- en afslankcultuur die zich richt op het verliezen van zo veel mogelijk gewicht en voedselbeperking.
Een van de dingen die een dieet of constante focus op gewichtsverlies ons kost, is een enorme hoeveelheid tijd, zorgen en denken. Dit kan vaak leiden tot een vorm van stress rond het voedsel dat we eten, hoeveel we eten, hoe ons lichaam eruit ziet en hoeveel we moeten bewegen, omdat je bang bent iets verkeerds te doen.
Elke dag worden we overspoeld met bergen informatie over wat 'goed', 'gezond', 'juist' en 'verkeerd' is. Elk stukje informatie heeft verschillende voorkeuren en vooroordelen over de informatie die ze delen. Je hebt misschien veel verwarrende informatie gezien, zoals 'koolhydraten zijn ongezond', 'suiker is slecht', 'suiker maakt je verslaafd', 'fruit bevat te veel suiker', 'vet is slecht', 'vet is gezond'. Met al deze tegenstrijdige informatie, hoe kun je dan weten wat waar is en wat desinformatie is? We besteden te veel tijd aan piekeren over de informatie die we hebben gelezen, gehoord, gezien of gekregen over voedsel (Nagler et al. (2014)).
Je hebt wellicht eerder geprobeerd het 'juiste' te doen door controle te nemen over je eetgewoonten. Je voegde regels, beperkingen en plannen toe waardoor je meer over voedsel ging nadenken, je voedselverlangens toenamen en je het gevoel kreeg de controle over voedsel te verliezen. Dit alles verhoogt je stresservaring rondom eten bij Sanical Health.
De grote uitdaging is dat de manier om je relatie met voedsel te verbeteren en je kalmer en meer ontspannen te voelen, is door je starre voedselregels los te laten. Die controle over voedsel loslaten is vaak het moeilijkste wat er is, omdat het voelt als een vangnet. Als je in het verleden veel diëten hebt geprobeerd, ken je misschien de cyclus van je positief voelen over de gestelde voedselregels en daarna het gevoel hebben dat je jezelf niet kunt beheersen rondom voedsel.
Maar het is belangrijk te begrijpen dat juist de poging tot overbeheersing, beperking en controle van je eetgedrag vaak leidt tot je ervaring van te veel eten en het verlies van controle rondom voedsel. Dit kan de startpunten zijn van voedselschuldgevoelens, een andere aanjager van de dieetcyclus bij Sanical Health.
Beperkingen beïnvloeden ons psychologisch op verschillende manieren, waardoor we uiteindelijk misschien wel meer van het betreffende voedsel gaan eten dan anders. Dit komt allemaal neer op het feit dat zodra je een bepaald voedsel bestempelt als 'verboden' of als iets dat beperkt moet worden, je het des te meer wilt hebben.
Hier zijn enkele voorbeelden van de mechanismen hierachter:
Beperkingen over wanneer je specifieke voedingsmiddelen mag eten, leiden vaak tot een onbewuste 'nu of nooit'-ervaring, waardoor je meer van het betreffende voedsel eet dan je nodig hebt of wilt. Je eet onbewust meer, puur vanwege het feit dat je jezelf hebt toegestaan het alleen om een specifieke reden te eten, bijvoorbeeld omdat het vrijdag is, je jezelf een 'smokkeldag' hebt gegeven, het een verjaardagsviering is, enz. Of soms kan het zijn omdat je niet weet wanneer je dit specifieke voedsel weer 'mag' eten.
Zelfs als je jezelf een verbod of beperkingen op specifieke voedingsmiddelen hebt gegeven, kun je onbewust uit opstandigheid eten. Het is een mindset vergelijkbaar met 'jij bepaalt dat niet voor mij', een reactie die vaak wordt ervaren wanneer anderen proberen je te vertellen wat je moet doen.
Dit is een mindset die kan ontstaan wanneer je het gevoel hebt dat je een van je regels hebt 'geschonden'. Het verandert je denken naar 'ach wat', omdat het nu 'verpest' of 'mislukt' is, dus je kunt net zo goed meer eten en doorgaan.
Verlangens naar een bepaald voedsel ontstaan vaak door blootstelling of verleiding van externe bronnen en zijn voedingsmiddelen die je jezelf niet hebt toegestaan - dit stimuleert overdenken en obsessie over deze voedingsmiddelen, waardoor je steeds meer gaat nadenken over de smaak, textuur en het genot dat ontstaat bij het eten van deze voedingsmiddelen (Kavanagh et al, 2005). Er zijn veel onderzoeken die aantonen dat wanneer je jezelf beperkingen oplegt rond bepaalde voedingsmiddelen, je niet alleen je verlangens naar deze voedingsmiddelen kunt vergroten, maar ook de hoeveelheid die je zou eten in vergelijking met normaal.
De gezondheidsbevorderende suggesties, zoals het eten van meer groenten, kunnen uiteindelijk het tegenovergestelde effect hebben op je verlangen om ze te eten en het plezier van het eten ervan verminderen.
Beperkingen en regels zorgen ook voor een toename van de tijd die je besteedt aan het denken over en het obsessief bezig zijn met voedsel. Het kan het moeilijk maken om je te concentreren op je dagelijkse activiteiten en andere belangrijke zaken in je leven.
Er is door de jaren heen veel werk verricht om de weg naar bewust eten en intuïtief eten te ontwikkelen. Volgens Morten Elsøe, een Deense co-auteur van de boeken "Madro" en "Eindig het verbodene", zijn er 3 dingen die we moeten doen om van voedselstress af te komen en naar mindfulness te werken, waarbij gedachten over je volgende maaltijd of al het voedsel dat je niet mag eten, je leven niet overnemen:
Na vele jaren ervaring met diëten en afslankprogramma's krijg je vaak een set regels om te volgen, die je vertellen wat je kunt eten, wanneer je kunt eten en hoeveel je kunt eten. Het is belangrijk om een stap terug te doen, steun te zoeken bij een zorgprofessional en te onderzoeken waar deze voedselregels vandaan komen en wat je eraan kunt doen.
Het kan tijd kosten om vertrouwen te krijgen in je flexibiliteit met voedsel, en om psychologisch de focus op die regels te verwijderen, kan het helpen om de bron van je regels te vinden en een nieuwsgierigheid te ontwikkelen in het begrijpen van hoe en waarom je eet zoals je doet.
Vaak komen de oorsprong van deze rigide voedselregels voort uit de talloze verkeerde gezondheids- en voedingsinformatie die een angst creëren om 'ongezond' te zijn of 'verkeerd' te eten. Dit kan betekenen dat je tijd nodig hebt om na te denken over je zorgen en angsten, en om de schadelijke denkprocessen en relaties met voedsel te ontmaskeren die deze verkeerde informatie in jezelf heeft veroorzaakt. Dit vereist een open en bereidwillige mentaliteit om de manier waarop je naar voedsel kijkt te veranderen, dat voedsel gewoon voedsel is en er geen inherent 'goede' of 'slechte' voedingsmiddelen zijn, of 'juiste' of 'verkeerde' manieren om te eten.
Sanical Health gebruikt een concept genaamd 'onbeperkte toestemming' - dit komt ook voort uit de Deense concepten van Elsøe en Gaardmand. Het is een proces van mentaal toestaan dat je alle voedsel in alle situaties eet. Jezelf deze onbeperkte toestemming geven leidt tot het matig eten wanneer je daar zin in hebt, versus te veel eten en meer consumeren dan je van plan was wanneer je gevoelens hebt van 'falen' of een 'smokkeldag' hebt.
Het concept van onbeperkte toestemming kan vaak overweldigend zijn en te veel voor mensen die bang zijn om de controle die ze voelen ten opzichte van voedsel te verliezen. Echter, je kunt hier in veel kleinere stappen naar toe werken, vooral wanneer je met een gezondheidscoach werkt. Bijvoorbeeld, je kunt jezelf uitdagen met kleine experimenten, zoals elke avond chocolade eten gedurende 14 dagen. Wat gebeurt er als je dit doet? Hoe voel je je? Geniet je er nog steeds van en wil je het elke dag? Eet je elke avond dezelfde hoeveelheid?
Wanneer je gewicht wilt verliezen, gaat dit meestal gepaard met een vorm van beperking. Dit betekent dat je iets moet verminderen of veranderen om een verandering in je gewicht te zien. Een primaire focus op gewichtsverlies betekent normaal gesproken dat de grootste impact op je dieet komt, waardoor je 'dieetbrein' ontwaakt en de psychologische mechanismen die samengaan met de beperkingen. Een programma voor gewichtsverlies, dat minder voedselstress en een grotere voedselinname zou moeten ondersteunen, vereist dat de algehele focus verschuift van wat en hoeveel je eet, hoe je beweegt en gewicht verliest.
De focus kan voordelig zijn op hoe en waarom je eet, de beweging die je leuk vindt of waarom je niet beweegt. Met Sanical Health ondersteunen en helpen we onze leden om hun patronen en barrières in hun eet- en beweeggewoonten te herkennen. Er wordt dan een bewustzijn gecreëerd dat kan helpen om je 'dieetbrein' op pauze te zetten en je verlangen te ondersteunen om iets anders te doen dan je gebruikelijke dieetcyclus (Sairanen in 2014).
Een ander belangrijk element is om minder nadruk te leggen op externe controle (die coaches die je 'strak aan de lijn houden') en negatieve zelfpraat en 'zweep' als motivatie (wanneer je wordt geprezen voor het afzien van het 'ongezonde'). In plaats daarvan kan een benadering als coach gericht zijn op educatie, zoals wij doen met onze leden, om bewust te zijn van en te handelen naar je eigen basisbehoeften en waarden. Veranderingen in gewoonten worden vaak gelinkt aan sterke motivatoren en helpen om een hogere levenskwaliteit, meer plezier en welzijn voor jezelf te creëren, in plaats van erkenning en acceptatie te krijgen van een trainer en de buitenwereld (Lillis in, 2009).